Младинската невработеност во земјите од Западен Балкан е генерално високa и иако има тренд на намалување, во 2018 година стапката на невработеност во земјава се уште е два пати поголема од просекот во ЕУ, со повеќе од една петтина од младите кои влегуваат во НЕЕТ групата – млади кои не учат, не се вработени и не посетуваат обуки.

Најголемиот дел од НЕЕТ младите – 36,6 проценти се долгогодишено невработени, од кои најмногу се жени на возраст од 25 до 29 години, само со основно образование и кои живеат во рурални средини.

Државата нема соодветни податоци и информации за проблемот со младинската невработеност, а повеќето од политиките се генерални и не се фокусирани и дизајнирани за млади.

Лошото/несоодветно образование, апатијата и демотивираноста на младите, како и несоодветните знаења со потребите на пазарот се идентификуваат како главни причини за високата младинска невработеност и емиграција, за што е потребна целосна и длабинска реформа на сите нивоа на образовниот систем, базирана на квалитетни анализи и заклучоци од сите засегнати страни, особено младите.

Ова го покажуваат истражувањето на Млади инфо – Република Македонија – „Студија за НЕЕТ и млади од ранливи категории“, изработено во рамките на проектот WB&T for EmploYouth, фокусиран на зголемување на вработеноста и вработливоста на НЕЕТ младите и младите од ранливи категории во Република Македонија. Проектот е финансиран од Европската унија и имплементиран под водство на Фондацијата Ана и Владе Дивац од Србија.

НЕЕТ млади – лица од 15 до 29 години кои не учат, не се вработени и не посетуваат обуки

Терминот НЕЕТ млади на ниво на ЕУ се однесува на млади кои ниту се вработени, ниту посетуваат некакво образование или обука. Оваа дефиниција ги вклучува невработените млади на возраст од 15 до 29 години кои не бараат работа, не следат формално или неформално образование.

Постојат пет главни подгрупи на НЕЕТ млади и тоа:

– конвенционално невработени – кои може да се поделат на долгорочно и краткорочно невработени;

– недостапни – млади негуватели, млади со фамилијарни обврски и млади кои се болни или инвалиди;

– незаинтересирани – млади кои не бараат работа или образование, а не се спречени од други причини, како и млади кои водат асоцијален и опасен животен стил;

– баратели на можност – млади кои активно бараат работа или тренинг, но се воздржуваат за можности кои тие сметаат дека не им одговараат на нивните вештини и ниво;

– волонтерно НЕЕТ – млади кои патуваат или се конструктивно вклучени во други активности како што се уметност, музика или самоедукација.

Како фактори кои влијаат на зголемување на ризикот за НЕЕТ млади на светско ниво, во анализата, се посочуваат следните работи:

– лицата со ниско образование имаат за три пати повисок ризик да станат НЕЕТ млади споредено со лицата со високо образование;

– лицата кои живеат во далечни рурални средини имаат за 1,5 пати поголема веројатност да влезат во НЕЕТ група на млади;

– младите кои живеат во семејство со ниски приходи имаат поголем ризик да станат НЕЕТ млади од тие кои доаѓаат од семејства со просечни приходи;

– младите чии родители некогаш останале без работа имаат за 17 проценти поголем ризик да станат НЕЕТ млади;

– лицата со попреченост имаат 40 проценти поголем ризик да влезат во НЕЕТ групата;

– младите чии родители се разведени имаат за 30 проценти поголем ризик да влезат во НЕЕТ групата.

Република Македонија има една од највисоките стапки на НЕЕТ млади на возраст од 15 до 24 години во 2018 година – 24,1 процент. Тоа е над просекот од 22,1 проценти, за Западен Балкан. Најголема стапка НЕЕТ млади има Косово – 28,5 проценти, потоа Албанија со 26,5 проценти. Црна Гора со 16,2 проценти, Србија со 16,5 и Босна и Херцеговина со 21,6 проценти се под просекот на регионот. Просекот на НЕЕТ млади во Европа изнесува 17,2 отсто, се вели во анализата.

Како сериозен проблем, во анализата се посочува немањето соодветни податоци од институциите за НЕЕТ младите и основните заклучоци за младинската невработеност во Република Македонија ги влечат од анализата на годишникот на Државниот завод за статистика за 2019 година.