Connect with us

Религија

11 века опстојува манастирот Св. Наум Охридски на Охридското Езеро

Published

on

Веќе 11 векови на брегот на прекрасното Охридско Езеро, на 29 км од градот Охрид, на една карпа над сините езерски води се издигнува манастирот Свети Наум. Првобитно бил изграден од словенскиот просветител Свети Наум Охридски во 900 година. Манастирската црква им била посветена на светите архангели Михајло и Гаврил. Свети Наум Охридски умрел на 5 јануари 910 година (шест години пред Св. Климет Охридски кој умрел на 9 август 916 година) и бил погребан во Наумовата црква.

Манастирот Свети Наум бил изграден во периодот кога со доаѓањето на словенските просветители Сети Климент и Свети Наум, ученици на Светите Кирил и Методиј, овој крај станал центар на Словенската писменост, духовност и култура, во крајот на 9 и почетокот на 10 век. Со доаѓањето на Свети Климент (во 886 година) и на Свети Наум (во 900 година) во охридскиот крај, овде започнува големата епоха на словенската преродба и создавање на ново културно жариште, почнува златниот век на словенската писменост и култура. На тој начин во подоцнежните децении, овој словенски центар на почвата на средновековна Македонија ќе има мошне големо влијание врз писменоста и духовноста на словенските народи, влијание кое се ширело се до Киевска Русија и Владивосток и подрачјето на Пацифик на источна Азија.

Бројни преданија укажуваат врз фактот дека најголемиот соработник на Свети Климент, Свети Наум се занимавал со благотворна работа, со лекување. За ова наоѓаме потврди низ пушуваниот збор и сликарските дела – на иконите и фреските – посветени на дејноста на Свети Наум Охридски и неговите чуда, кои во народната традиција и денес се мошне популарни и се прераскажуваат.

Проф. Димче Коцо  откривајки ја првобитната Наумова црква, скоро една деценија по епохалното археолошко откритие на Климентовиот манастир во Плаошник во стариот дел на Охрид, реши една нова епохална загатка. Загатка која со децении беше присутна во проучувањата на ова македонски светилиште во текот на 19 и 20 век кај видни балкански и европски научници. Дотогаш проучувањата на Наумовиот манастир се вршеа врз основа сиромашни пишувани извори.

Во науката се познати две словенски житија посветени на Свети Наум. Научните истражувања на проф. Димче Коцо, на Наумовата црква, кои ги започнал во август 1955 година, а продолжија во наредните години, покажаа дека сегашната црква лежи врз темели на една постара црква. Остатоци пак на првобитната црква, по археолошките ископувања и извршената конзервација, повторно беа затрупани. Врз нив е направен нов под, на кој основата на првобитната црква е означен со црн и со бел мермер. Така денес на посетителите на Наумовиот манастир им се пружа прилика да добијат поодредена претстава за првобитниот изглед на Наумовата црква.

За остатоците на Наумовата црква се постави и прашањето за улогата на Климентовата црква Свети Пантелејмон во Охрид во овој најран период на македонската средновековна архитектура. Проф. Димче Коцо соопштувајки ги резултатите од своите проучувања, заклучува дека Климентовата црква Свети Пантелејмон во стариот (ритчест) дел на Охрид послужила како образец за градењето на Наумовата црква, а и за други (триконхосни цркви градени во основата во облик на детелина) во Македонија од овој период, а и во наредниот период. Заклучокот е дека Наумовата црква посветена на Светите архангели Михајло и Гаврил и Климентовата црква Свети Пантелејмон во Охрид биле првите словенски споменици на црковната архитектура за кои се знае во охридскиот крај.

Археолошките ископувања што започнаа во 1955 година, а продолжија подоцна, помогнаа да се расветли и загатката на 

Наумовиот манастир. Првобитната црква во турскиот период била урната. Ископувањато овозможија да се дознаат и редица интересни податоци за доградувањата на црквата во текот на подоцнежните векови. Утвредено е дека промените биле такви, така што наполно бил изменат првобитниот изглед на Наумовата црква.

За повеќе векови на минатот постоеја и постојат празнини за историјатот на манастирот и манастирската црква Свети Наум. Оваа празнина воедно се однесува и на урбанистичкиот изглед на манастирскиот комплекс со сите придружни објекти. Најголем број податоци за манастирот Свети Наум има за 19 век. Имено, сознанијата на истражувачите на манастирот Свети Наум се збогатија во осумдесеттите години на 20 век. Тогаш во научната јавност беше презентиран летописот за манастирот Свети Наум, кој во 1972 година од охридскиот свештеник Фоти Масин го откупи Историскиот архив на Охрид. Желбата на свештеникот Масин била овој ракопис додека е жив да не се публикува.

Летописот е пушуван во втората половина на 19 век од роднините на семејството Масинови од тогашниот секретар и учител во манастирот, Наум Димитрија Петру. Овој документ претставува мошне значаен извор за историјата на манастирот. Петру на должност секретар на манастирот Свети Наум бил поставен во 1855 година. Тој наедно бил учител во манастирот и свештеник и се грижел за економската состојба на манастирот. Значи, станува збор за автор на летопис од кого од прва рака изворно се дознава за многу случувања поврзани за манастирот Свети Наум. Во тој контекст од посебно значење е студијата на д-р Наум Целакоски за летописот на манастирот Свети Наум, прв пат објавена во Зборникот „Наум Охридски“.

Гробната капела на Свети Наум Охридски содржи три големи циклуси на фрескосликарството кои се завршени во 1800 година. 

Во првата зона се наоѓа и композицијата „Успение на Св. Наум Охридски“, кој инаку му припаѓа на циклусот на Наумовите чуда прикажани во втората, средната зона на капелата. Претставите на илустрираниот живот и на чудата на Свети Наум се обликувани според сваќањето на охридската средина во 18 век. Меѓу композициите што го сочинуваат циклусот на животот и чудата на Свети Наум во гробната капела во најновите истажувања најголемо внимание привлекува композицијата „Успение на Свети Наум Охридски“. Опелото на Светителот се извршува пред насликаната архитектура на манастирскиот комплекс. Самата структура пак на композицијата е мошне блиска на прикажувањето на „Успението на Богородица“. Починатиот Свети Наум е положен на одар, а опелото го извршуваат словенските учители Методиј и Кирил, Климент и Горазд, кои се распоредени околу одарот. Меѓу насликаните фигури над одарот се појавува уште една фигура на млад ѓакон, без брада и мустаќи, а со кадилница на десната рака. Тој инаку не е насликан во претставата на „Седумчислениците“ во припратата на Наумовата црква. Како што доаѓа до заклучок д-р Цветан Грозданов, автор на капиталното дело монографијата за манастирот Свети Наум, намената е на идните генерации проучувачи и љубители на македонското средновековно сликарство, зографот Трпо во сцената на „Успението на Св. Наум“, вклучил и лик на уште еден ученик на Светите Кирил и Методиј, поточно ликот на Лаврентиј, кого охридскиот архиепископ Теохилакт го споменува во опширното житие на Св. Климент Охридски.

Во втората зона на Наумовата гробна капела се развива циклусот на животот и чудата на Св. Наум Охридски, кој веќе со споменатата композиција на „Успение на Св. Наум Охридски“содржи вкупно десет сцени и претставува циклус со најголем број на теми илустрирани во ѕидното сликарство во Македонија посветени на Свети Наум. Почнувајки од северната страна споменатите сцени една по друга се насликани по следниот ред: “Впрегнување на мечката во јаремот“, „Вкочанување на монахот што се обидел да го открадне телото на Свети Наум од неговиот гроб“, „Лекување на нернво заболени“, „Крадецот на коњот кој зората ја затекнува пред вратите на манастирската црква“, „Царот Михаил го осудува Свети Наум,“ „Свети Наум го водат во затвор“, „Крштевање на ќерката на царот“, „Казанот остава впечаток во каменот“ и „Свети Наум ги прогонува Богомилите“.

Пет сцени од циклусот на животот на Свети Наум – “Впрегнување на мечката во јаремот“,„Вкочанување на монахот“,„Лекување на нервно заболени“,„Крадецот на коњот“ и „Ведрото остава впечаток во каменот“  и може да се каже дека се насликани според верувањата за чудата на Свети Наум што настанале и се пренесувале од генерација на генерација во кругот на манастирот и во соседните села и населби. Преданијата за Свети Наум имаат долга традиција кај населението околу манастирот и пошироко. Во нив Свети Наум повеќе е познат како чудотворец. Тој прави разни чуда: впрегнува мечка во јарем, наместо волот, кој пред тоа мечката го изела, лекува разни рани и болести, ги казнува крадците…

Секако најпопуларно е преданието за кротење на мечката од страна на Свети Наум, кое кај месното население се разкажува во повеќе варијанти. Наумовото чудо со мечката е прикажано на икони, фрески, а и во рељефи. Но, и она што паѓа во очи е фактот дека ликовните решенија не се поклопуваат, односно не се идентични со познатите варијанти на преданието за мечката и волот. Имено, на фреските во манастирот Свети Наум ова чудо ликовно е обликувано како вол и мечка впрегнати влечат мала кола, со две тркала, какви што и денес се сретнуваат на падините кон Охридското и кон Преспанското Езеро, на планината Галичица

Колкаво значење му се придавало на Наумовите чуда со мечката може да се потврди со изложениот музејски експонат во еден од конаците на манастирот на Свети Наум, каде се чувала пополната кожа на големата мечка. Повеќе преданија на Свети Наум се поврзани со неговата моќ за лекување на рани и разни болести. Особена способност, според народното предание, Свети наум имал при лекување на парализираните делови на човечките тела и тоа: делови кои се сушеле, кои биле немоќни или безживотни. Посебно место меѓу Наумовите чуда, во народната традиција, зазема неговата моќ за лекување на душевно заболените лица.

Игуманот Гаврило, далечната 1662 година, во манастирскиот комплекс на Свети Наум, изградил болница за лекување на душевно заболените лица. Оваа болница се наоѓала до гробната капела на Свети Наум. Се верувало, а и денес се верува дека лековита моќ имал не само Свети Наум, туку по неговата смрт и неговиот гроб во манастирската црква.

Во Турскиот период, во текот на голема селидба на Балканските православни народи (Македонците, Србите и другите) во Унгарија, во Сетандреа и во другите крајбрежни населби на реката Дунав, биле пренесувани сеќавањата за чудотворната моќ на Свети Наум Охридски и Свети Климент Охридски и биле пренесувани и обичајите од родните краишта на Балканот. На прашање “Која Слава славите?“, денес од православните жители во Унгарија може да се добије и одговор: “Го славиме Свети Наум“, или: “Го славиме Свети Климент“.Авторот е новинар на “Нова Македонија” во пензија

Религија

Утре кажете си ја оваа молитва: На втор ден Божиќ даваме чест на Пресветата Божја Мајка

Published

on

На вториот ден од Божик, христијанската Црква ѝ оддава слава на Пресветата Божја Мајка, која што го роди Господ и Спасителот наш Исус Христос.

Ова празнување се нарекува Нејзин собор затоа што на тој ден се собираат сите верни за да ја прослават Богородица.

Тогаш се служи торжествено, соборно, во нејзина чест.

Во Охрид од древноста беше устроено наспроти вториот ден на Божиќ вечерната да се служи само во црквата на Пресвета Богородица, наречена Челница. Целото свештенство со народот овде собрано ја прославуваше Пречистата Божја Мајка.

Обичајот вели дека на овој ден, втор ден Божиќ, треба да се каже следната молитва за да владее мир во куќата цела година и сите да бидат здрави:

„Со твоето раѓање, Христе Боже, осветли ја светата светлина на спознанието Божјо, зашто во таа светлина оние што им служат на ѕвездите се научени да ти се поклонуваат, Сонцето на правдата, и да Те спознаат од височините на истокот, Господи, слава Ти!“

Обичајот вели дека куќата на тој ден не се чисти бидејќи во православието Божиќ се слави три дена. А на третиот ден, 9 јануари, се празнува споменот на светиот архиѓакон и првомаченик Стефан.

Continue Reading

Религија

Божиќно послание на г.г. Стефан: Христијанството ја возвестува вистината дека секоја личност има непроценлива вредност пред Бога

Published

on

Честито и од Бога благословено новото 2025-то лето Господово!, порача поглаварот на МПЦ-ОА, г.г. Стефан во Божикното послание објавено на веб страницата на МПЦ-ОА. 

Архиепископот Охридски и Македонски, г.г. Стефан заедно со Светиот архиерејски синод, по повод божикните празнувања, во Божикното послание до свештенослужителите, монаштвото и до сите чеда на Македонската православна црква со порака да се почитуваме меѓусебно, за изградување на единство во Црквата Христова, да имаме мир во себе, мир во својот дом, мир со луѓето и мир меѓу народите.

-Возљубени чеда на Македонската Православна Црква, Сите ние како личности, како Црква и како народ, да бидеме благодарни за сите наши дарби, бивајќи свесни дека сè што имаме е од Него, од Господа. Да се почитуваме меѓусебно, со даровите коишто Светиот Дух штедро ги излева врз секого, за изградување на единство во Црквата Христова. Милостивиот Бог, преку Неговата љубов и Неговата благодат, може да ги преобрази нашите стравови и несовршености во љубов и усовршување во радоста на Светиот Дух, вели поглаварот г.г. Стефан.

Оттаму, додава тој, Христовата жртва, започната со Неговото рождество по тело, и завршена со Неговото страдање на Голгота, ни укажува дека секој човек е достоен за љубов.

-Синот Божји, Господ Исус Христос, Се даде Себеси за сите да нè направи вечно живи. Затоа свети Иринеј Лионски истакнува дека „Славата Божја е – живиот човек“! А вистински жив човек е оној којшто пребива во љубовта Божја. Според тоа, треба да живееме според поуката на апостолот кој поучува: Љубете се едни со други срдечно, со братска љубов; натпреварувајте се во почитувањето еден кон друг. Живеејќи така, ќе го стекнеме мирот одозгора и ќе ги почувствуваме во нас плодовите на Царството Божјо, а тоа се: праведност и мир и радост во Светиот Дух. Па, чувајќи го единството на Духот преку врските на мирот, да се трудиме да имаме мир во себе, мир во својот дом, мир со луѓето и мир меѓу народите, знаејќи дека за тој мир копнееле мирољубивите души низ целата историја, подвлекува архиепископот г.г. Стефан.

Слеува целосниот текст на Божикното послание на поглаварот на МПЦ-ОА, г.г. Стефан.

Возљубени празникољупци,
Воплотувањето на Бога, во личноста на Господ Исус Христос, е настан со значење за сиот свет и за сите времиња. Преку тоа собитие, целото создание се преоб­разува, а на човештвото му се овозможува учество во божествениот живот и му се дава слобода преку победата над гревот и над смртта. А еден од даровите на тој спасоносен настан е потврдувањето на вистината дека секоја личност е посебна и неповторлива, обдарена со посебни дарови и таланти. Христијанството ја возвестува вистината дека секоја личност има непроценлива вредност пред Бога, Кој толку го возљуби човекот и светот, што самиот Себеси Се понижи до таа мера да се роди во пештера, да прими лик на слуга, па дури и да биде распнат на Крст – за сите и за сè.

Оваа вистина треба да ни послужи како поттик да дадеме сè од себеси, за во духовниот раст да Му се уподобиме на Христа, Кој, бивајќи Богочовек, е наш совршен пример на човечко битие. Тоа духовно растење, пред сè, започнува да ни се укажува преку Божјиот глас во секого од нас, што ние го нарекуваме совест, а совеста, пак, е како витлеемската ѕвезда којашто нè води до Господа Христа. И токму следењето на таа светлина е почетокот на покајанието, коешто доведува до вистинска промена на нашите животи.

Возљубени чеда во Господа,
Денес го празнуваме Рождеството на Синот Божји. Но од секого од нас зависи дали Тој ќе се роди и во нас, дали ќе се всели во нашите срца и души, дали ќе живееме со радоста од спасоносниот настан во Витлеем и со одговорноста којашто Христовото рождество ја носи со себе. Веста за доаѓањето на Месијата, пастирите и мудреците ја примиле со радост и љубов, а царот Ирод, пак, ја примил со завист и љубомора. И како што радоста и љубовта нè прават вистински Христови следбеници, така зависта и љубомората се моќни чувства кои можат целосно да нè уништат, правејќи нè робови на омразата и на стравот. Токму така се чувствувал и Ирод кога од мудреците, коишто ја следеле чудесната ѕвезда, разбрал за раѓањето на пророкуваниот и очекуван Месија. Евангелието ни сведочи дека тој се вознемирил[3], плашејќи се да не го загуби својот престол. На сличен начин, како ова Иродово однесување, и ние честопати претпоставуваме дека квалитетите и успесите на другите луѓе ги засенуваат нашите, па почнуваме да ги гледаме нив како закана. Животот во Бога, пак, и осознавањето на вистината дека, бивајќи Божји чеда, меѓусебно сме браќа и сестри, нè вдахновува со љубов кон другите, со взаемна грижа и со радост за сечие преуспевање.

Возљубени во Христа Богомладенецот,
Преку Божјата љубов ние сфаќаме дека, како Божји чеда, сите сме примиле дарби коишто треба да ги преоткриваме и утврдуваме. Светиот апостол Павле вели: Даровите се различни, но Духот е ист; и служењата се различни, но Господ е ист; и делувањата се различни, но Бог, Кој извршува сè во сите, е ист. Пројавата, пак, на Духот се дава секому, за полза на сите[4].

Каков и да е нашиот призив, какви и да се нашите дарови и таланти, сето тоа ќе придобие вистинска смисла доколку е принесено во служба на Бога, подобно на даровите коишто мудреците Му ги принеле на Богомладенецот. Служете си еден на друг, секој со дарбата што ја примил, како добри управители на разнообразната Божја благодат[5] – вели светиот апостол Петар. А, пак, светиот апостол Павле ја истакнува нашата меѓучовечка поврзаност, велејќи дека сите сме членови и органи на Црквата и сите тие се важни и неопходни, иако имаат различни функции[6].

Возљубени чеда на Македонската Православна Црква,
Сите ние како личности, како Црква и како народ, да бидеме благодарни за сите наши дарби, бивајќи свесни дека сè што имаме е од Него, од Господа. Да се почитуваме меѓусебно, со даровите коишто Светиот Дух штедро ги излева врз секого, за изградување на единство во Црквата Христова. Милостивиот Бог, преку Неговата љубов и Неговата благодат, може да ги преобрази нашите стравови и несовршености во љубов и усовршување во радоста на Светиот Дух.

Оттаму Христовата жртва, започната со Неговото рождество по тело, и завршена со Неговото страдање на Голгота, ни укажува дека секој човек е достоен за љубов. Синот Божји, Господ Исус Христос, Се даде Себеси за сите да нè направи вечно живи. Затоа свети Иринеј Лионски истакнува дека „Славата Божја е – живиот човек“! А вистински жив човек е оној којшто пребива во љубовта Божја. Според тоа, треба да живееме според поуката на апостолот кој поучува: Љубете се едни со други срдечно, со братска љубов; натпреварувајте се во почитувањето еден кон друг. Живеејќи така, ќе го стекнеме мирот одозгора и ќе ги почувствуваме во нас плодовите на Царството Божјо, а тоа се: праведност и мир и радост во Светиот Дух. Па, чувајќи го единството на Духот преку врските на мирот, да се трудиме да имаме мир во себе, мир во својот дом, мир со луѓето и мир меѓу народите, знаејќи дека за тој мир копнееле мирољубивите души низ целата историја.

Затоа, празнувањето на Божик нè поставува пред изборот како ќе одговориме пред Христа Богомладенец­от: дали ќе го следиме примерот на исплашениот Ирод, што води во погибел; или оној на смирените и искрени мудреци и пастири, кои со радост Му се поклонија на новородениот Цар?

Па, нас ништо не нè принудува да наликуваме на Ирода! Напротив, бивајќи крстени во името Христово, можеме да ја следиме ѕвездата на нашата совест којашто нè води до Христа, та Нему да Му ги принесуваме нашите лични дарови и таланти. Правејќи го ова, се ослободуваме од духовната поробеност, со што ни се покажува друг пат, патот на Евангелието, патот на вистинската слобода во радосната заедница на Неговото вечно Царство.

Со овие пораки ви го честитаме празникот на Христовото рождество на сите чеда на Македонската Православна Црква – Охридска Архиепископија, како во Татковината, така и насекаде по светот, поздравувајќи ве со радосниот поздрав:

ХРИСТОС  СЕ  РОДИ!

Честито и од Бога благословено новото 2025-то лето Господово!, порача поглаварот на МПЦ-ОА, г.г.. Стефан во Божикното послание објавено на веб страницата на МПЦ-ОА.

Continue Reading

Религија

ПРАВОСЛАВНИТЕ ХРИСТИЈАНИ ГО СЛАВАТ БАДНИК Празнувањето ќе почне пред Соборниот храм и ќе кулминира со поворки и концерт на скопскиот плоштад

Published

on

Во Скопје се очекува да биде формирана досега најдолгата бадникова поворка, а за дечињата се подготвени повеќе од 3.500 коледарски пакетчиња. Поворките ќе тргнат пред Музејот на Град Скопје, со движење низ улицата Македонија, а ќе завршат на Плоштадот во Скопје, каде што ќе се одржат голем Божикен концерт и креативни работилници за децата.

Православните христијански верници во земјава денеска го слават Бадник, ден пред големиот празник Рождество Христово – Божик.

Одбележувањето на Бадник во Скопје ќе почне пред Соборниот храм „Свети Климент Охридски“ во организација на Здружението на граѓани „Одбор за традиционална прослава на Бадник“.

Кум на годинашното одбележување е Радомир Макеларски, кој ќе го понесе ќупот за Бадник 2025, а здравичар е Атанас Петров, кој на платото пред Соборниот храм ќе ја каже здравицата во пресрет на Божик.

Свештениците од Соборниот храм ќе ги осветат нафората и чајот, како и бадникарските гранчиња, што годинашните кумови и здравичарот традиционално порано ги набраа на падините на Водно, а кои ќе им се делат бесплатно на присутните.

Под мотото „Пренеси ја Божикната радост до секое срце!“, Христовото раѓање напладне во Скопје и други градови низ земјава, ќе го најават децата со бадникови поворки, пеејќи ја „Вечниот Бог“.

Во Скопје се очекува да биде формирана досега најдолгата бадникова поворка, а за дечињата се подготвени повеќе од 3.500 коледарски пакетчиња.

Поворките ќе тргнат пред Музејот на Град Скопје, со движење низ улицата Македонија, а ќе завршат на Плоштадот во Скопје, каде што ќе се одржат голем Божикен концерт, креативни работилници за децата на кои секое дете ќе може да изработи своја ѕвезда и да ја зачува за следната година, драмски претстави за сите возрасти, како и традиционално дарување од градоначалниците, кои ќе ги пречекаат дечињата, како најрадосни предвесници на Христовото раѓање.

На плоштадот во Скопје уште претходно беше поставена пештера на Христовото раѓање, создадена од врвни уметници и волонтери.

„Бадниковите поворки и во 2025 година ќе внесат весела празнична атмосфера во домовите на сите православни христијани, ширум земјава и странство. Затоа, ајде сите заедно да ја пренесеме божикната радост во секој град, секое населено место, во секој дом и да го почувствуваме благословот на Христовото раѓање“, порачаа од Здружението „Бадникови поворки“.

Поради одбележувањата на Бадник, денеска на подрачјето на Скопје ќе има посебен сообраќаен режим. Од СВР Скопје апелираат до сите граѓани учесници во сообраќајот да ги почитуваат наредбите кои ќе ги даваат полициските службеници.

Македонскиот народ со многу внимание и почит ги одбележува овие празници. Божик е Господски празник и се празнува во спомен на раѓањето на Господ Исус Христос. Овој празник е матица на сите други црковни празници, бидејќи со Христовото раѓање се смета и почетокот на новата ера.

Семејството на Бадник се собира на заедничка вечера и според обичајот оваа вечер не се оди на гости. Се прави богата, посна трпеза.

Домаќините се трудат да принесат од сè по нешто за да им биде богата трпезата во текот на целата година. Се меси погача, а во некои места се прават зелници. Пред почнувањето на вечерата на која сите се собрани, домаќинот ја благословува трпезата, го крши кравајчето, а некаде го дели зелникот, на толку делови колку што има членови во семејството, оставајќи уште дел за Бога и дел за куќата.

Исто така, вечерта во огнот се става бадниково гранче кое се смета за најздраво дрво, за да бидат здрави сите во семејството. Бадниковите гранчиња се симбол на среќата, љубовта и светлината, со кои православните верници ги украсуваат домовите за Бадниковата вечер, во пресрет на Божик.

Continue Reading
Advertisement
Advertisement

Трендинг

Copyright © 2024 Булевар.мк