Во Општиот колективен договор за стопанството е наведено дека работодавачите кои се соочуваат со потешкотии во работењето можат да исплатат регрес за годишен одмор во помал износ од оној утврден со колективниот договор. Многу работодавачи ја користат оваа недореченост и исплаќаат К-15 од само неколку илјади денари, велат од Сојузот на синдикатите на Македонија (ССМ). Оттаму истакнуваат дека секој работодавач и јавна институција мора да го исплати пропишаниот минимум за К-15, кој изнесува 11.000 денари за јавниот сектор и околу 16.800 денари за приватниот сектор.

Во рамките на третиот модул од политичката академија, организиран од Унијата на млади сили на ВМРО-ДПМНЕ Битола, младите учесници имаа можност да се сретнат и да разговараат со Сања Божиновска, министерката за енергетика, рударство и минерални суровини, како и со поранешниот пратеник Илија Димовски. Главната тема на дискусијата беше одржливиот развој — концепт кој ги обединува економските, социјалните и еколошките аспекти за задоволување на тековните потреби, без притоа да се загрозат можностите на идните генерации.

Божиновска и Димовски истакнаа дека изградбата на одржлива држава бара соработка помеѓу институциите, бизнисите и граѓаните, потенцирајќи ја важноста од активното учество на младите во овие процеси кои водат кон подобра иднина.

Македонија се соочува со една од највисоките стапки на употреба на тутун во светот, со 45,4% од населението кои активно пушат. И покрај постоењето на советувалишта за откажување, мал број луѓе бараат помош. Законските мерки и контролата на тутунот бележат застој, а маркетингот е насочен кон младите, што создава дополнителни предизвици.

Стапката на користење на тутун во Македонија е меѓу највисоките во светот, со 45,4% од возрасното население кое активно пуши. Според најновите истражувања на Институтот за јавно здравје, само 5% од пушачите успеале да се откажат од оваа штетна навика во последните години. Ова укажува на сериозни здравствени и социјални проблеми, кои бараат итна интервенција и поддршка за намалување на пушењето.

Ниска посетеност на советувалиштата за откажување на тутун

И покрај постоењето на советувалишта за откажување од тутун во рамките на центрите за јавно здравје низ целата држава, бројот на лица кои бараат помош е значително мал. Во текот на 2023 година, само 43 лица се обратиле за поддршка, што ја отсликува ниската свест за штетите од пушењето и недоволната подготвеност за откажување. Според Институтот за јавно здравје, ова ја комплицира борбата против пушењето и го отежнува намалувањето на стапката на пушачи.

Здравствени последици од редовната употреба на тутун

Употребата на тутун е водечки фактор за развој на хронични незаразни заболувања, како кардиоваскуларни, респираторни, малигни, и ендокрини заболувања. “Редовното пушење има сериозно влијание врз здравјето на населението и значително го зголемува ризикот од срцеви заболувања,” истакнуваат од Институтот. Важно е да се подигне свеста за здравиот начин на живот, кој вклучува физичка активност и урамнотежена исхрана, за да се намали ризикот од овие болести.

Застој во законските реформи за контрола на тутунот

Иако Македонија ја ратификуваше Рамковната конвенција за контрола на тутунот на Светската здравствена организација уште во 2006 година, постигнувањето напредок е ограничено. Во последниве години, забраните за пушење на терасите на угостителските објекти беа укинати, а дозволата за користење на електронски уреди кои го загреваат, но не го горат тутунот, дополнително ја усложнува состојбата. “Овие законски измени ги поткопуваат напорите за намалување на пушењето,” предупредуваат од Институтот.

Економското влијание на пушењето врз домаќинствата

Пушењето не само што ја загрозува здравствената состојба, туку и негативно влијае на економскиот стандард на граѓаните. Истражувањата покажуваат дека сиромашните домаќинства трошат значителен дел од своите приходи на тутунски производи, што ги ограничува во купувањето на основни потреби како храна и млеко. “Семјствата со помалку приходи се приморани да го жртвуваат квалитетот на живот за да си го дозволат тутунот,” објаснува економистот Кристијан Кожески од Економскиот факултет при УКИМ.

Маркетингот на тутунската индустрија насочен кон младите

Младите се сè повеќе изложени на агресивни маркетинг стратегии на тутунската индустрија, насочени преку социјалните медиуми и стриминг платформи. Просечната возраст на првото пушење во Македонија е само 13,5 години, што е алармантно ниско. “Младите се под поголем ризик да станат пушачи поради влијанието на рекламите кои го прикажуваат пушењето како гламурозно и привлечно,” посочуваат од Институтот за јавно здравје.

Усогласување со европските стандарди за контрола на тутун

За да се постигне напредок во борбата против пушењето, потребно е Македонија да ги усогласи своите регулативи со оние на Европската унија. Моменталната акциза на тутунските производи во земјата е 56 евра на илјада цигари, што е под европскиот просек од 90 евра. Се разгледува можноста за дополнително зголемување на акцизите до 200 евра, што би ја намалило достапноста на тутунските производи и би допринело кон намалување на пушачите.

Заклучок

Македонија се соочува со алармантно висока стапка на пушачи, што има сериозни последици по здравјето и економијата. И покрај напорите за намалување на употребата на тутун, потребни се посилни мерки и законски реформи за усогласување со европските стандарди. Ова вклучува зголемување на акцизите и зајакнување на контролните мерки за подобра јавна здравствена состојба.