Свети Никола е слава на непроменлив датум – 6 декември според стариот, или 19 декември според новиот календар, на денот кога светителот починал во 343 година.
Свети Никола се празнува и на 22 мај, во спомен на денот во 1096 година кога неговите мошти биле пренесени од Миро во Ликија во тогашниот православен Бари, Италија, и положени во црквата Свети Јован Претеча, која набрзо станала зборно место за аџии. Три години подоцна, граѓаните на Бари изградија прекрасна црква во чест на Свети Никола.
Свети Никола, архиепископот Мирликиски, се празнува низ целиот христијански свет. Во земјите од Западна Европа се слави како детски празник, бидејќи тогаш децата, доколку биле послушни, добиваат подароци. Тој е покровител на градот Амстердам.
Свети Никола е роден во градот Патара во областа Ликија во Мала Азија, од родителите Теофан и Нона, во времето на римскиот император Валеријан.
Уште како дете Никола покажувал необични ментални дарови. Кога пораснал и отишол на училиште, сакал да влезе во свештенството, па неговиот вујко, архиепископот, го „произвел“ за свештеник на градот Мир.
Поделен имот на сиромашните Својот духовен живот го започнал во манастирот Нови Сион, каде што се замонашил. По смртта на неговите родители, целиот наследен имот го подели на сиромашните.
Според традицијата, предводен од чудесен глас, отишол кај народот да шири вера, правда и милосрдие и веќе со својата појава донесе утеха, мир и добра волја. Свети Никола паѓа за време на големиот божиќен пост, па верниците подготвуваат само риба и друга посна храна.
Луѓето веруваат дека Свети Никола ноќта пред празникот ги посетува добрите деца и им дели подароци. И денес многу деца ги чистат чевлите и ги ставаат во прозорците, очекувајќи подарок од светецот.
Во некои краишта е задржан обичајот за подарување на децата на денешниот празник бидејќи Свети Никола е и нивен покровител.
Според традицијата, на овој ден никогаш не треба да перете алишта, да ја чистите куќата или да работите било какви домашни работи.
Како правилно да се означи Освен на божествената богослужба, пред да се исече празничниот колач, се пее тропар посветен на светителот и се чита молитва посветена на него. Затоа, не заборавајте да го пеете овој тропар во вашите домови, собрани околу трпезата и да му заблагодарите на Свети Никола што се удостои да го слави неговото име во здравје и заедништво. Еве како да го направите тоа:
„Правилото на верата и лицето на кроткоста, воздржаноста на учителот, објави му го на своето стадо, колку е посилна вистината: затоа стана поскромна, повисок од сиромашните, побогат од сиромашните, Свети Никола, моли се на Христа Бога, спаси ги нашите души. Амин.”
„Како правило на верата и пример за кротост, покажете му ја на вашето стадо вистинитоста на работата. Затоа со смирението си стекнал висина, а преку сиромаштијата богатство, оче архиепископи Николае, моли Го Христа Бога да се спасат нашите души. Амин.”
Дали знаевте? – Свети Никола е таканаречениот чадор, монашка слава на Српската патријаршија.
– Свети Никола веќе се сметаше за светец за време на неговиот живот. Според верувањата, тој може да излечи секаква болест.
– Според преданието, се верува дека Свети Никола го вратил видот на Стефан Дечански, а со тоа овој српски крал и ја подарил иконата на овој светител на црквата во Бари, на која денешното претставување на овој светец, прифатено низ целиот светот, се заснова. Според преданието, на таа икона верно бил пренесен ликот на светителот нацртан на соборот во Никеја, а оваа српска икона се сметала за чудотворна. И денес стои над големиот преподобен трапез што го покрива гробот на Свети Никола, а е изработен од сребро подарено од кралот Милутин.
– Принцот Милош Обреновиќ го прослави Свети Никола по сите народни обичаи, а додека започнуваше празнувањето пукаа топови и ѕвонеа црковните ѕвона.
– Никола е најпопуларното машко име за момчиња во Србија, па многу мажи во Србија го слават својот именден на Денот на Свети Никола. Како и многу Николина.
Пченицата треба да се засади на Свети Никола, за да порасне до Божиќ.
Празникот посветен на раѓањето на Пресвета Богородица и еден од најголемите женски празници Мала богородица денеска го слават сите православни граѓани. Деноот по себе носи многу верувања и обичаи.
Раѓањето на Пресвета Дева Марија се смета за еден од најзначајните настани во христијанството бидејќи таа стана мајка на Исус, Спасителот на светот.
Според христијанските апокрифни списи и традиција, раѓањето на Дева Марија се случило во Назарет, мал град во Галилеја. Нејзината мајка Света Ана и нејзиниот татко свети Јоаким долго време останале без деца. Меѓутоа, по многу молитви и чекање, тие беа благословени од Бога да станат родители.
Во чест на овој настан, христијанските списи опишуваат дека Света Ана и Свети Јоаким со голема радост и славење го одбележале Раѓањето на нивната ќерка. Марија, која од мали нозе му била посветена на Бога, израснала во света средина и била особено благословена од Бога.
Традиција и обичаи
Како и со многу православни празници, Денот на Богородица може да биде прилика за собирање на семејството и пријателите, а исто како и Денот на Голема Богородица има многу обичаи и забрани.
Овој празник обично вклучува црковни служби, молитви и литургиски обреди посветени на Богородица. Верниците често ја посетуваат црквата за да присуствуваат на богослужбите и да ја изразат својата вера и почит кон Богородица.
Во земјоделството, овој ден го означи почетокот на времето кога започнува орањето и сеидбата. Ако на празникот Богородица е ведро и без облачно, односно ако сонцето е видливо во поголемиот дел од денот, се верува дека зимата ќе биде блага без многу студени денови.
На овој ден, на жените им се препорачува да не ја чистат куќата, да не перат алишта или воопшто да работат слична работа. Се вели дека растенијата собрани меѓу Велика и Мала Богородица имаат значајни лековити својства, а особено се верува дека јајцата од тој период можат да останат свежи во текот на целата година. Затоа, пилињата што ќе се изведат овие денови ќе бидат добри слоеви.
Македонската православна црква и нејзините верници денеска, 28 август, го слават празникот Успение на Пресвета Богородица, еден од најголемите христијански празници посветени на Богородица, која во народот е позната како Голема Богородица. Ова е значаен христијански празник, не само кај православните, туку и кај католиците и протестантите, посветен на смртта на Марија, мајката на Исус Христос.
Празникот ја одбележува земната смрт на Богородица и, според Евангелието, тоа е денот кога таа се вознесе на небото и го предаде својот дух во рацете на Спасителот.
Во исто време денеска завршува постот кој започна на 14 август, а верниците одат на причест во црква.
Преданието вели дека Богородица живеела 60 години, според некои извори 72, дека го надживеала својот син и како сведок на многу познати настани ја продолжила неговата мисија.
Во Светото Писмо нема информации за крајот на земниот живот на Богородица. Според преданието и списите, кои немаат свет карактер, се верува дека Богородица живеела во Ерусалим до крајот на својот живот, по смртта и воскресението Христово, опкружена со вниманието на апостолите и првата христијанска заедница.
Сите обичаи во врска со празниците посветени на Мајката Божја се засноваат на почитување на нејзиниот култ, во кој се вклопени верувања и ритуали од народната религија.
Деновите меѓу Голема и Мала Богородица се сметаат за најдобро време за берење лековити билки кои се користат за лекување на разни болести.
Се верува дека билките и тревите собрани на Голема Богоридица имаат исклучително лековити својства. Се берат боровинки и лековити билки, а се верува дека ќе донесат здравје и благосостојба за сите во домот.
Сите обичаи за овој ден се поврзани со водата и босилекот, за кој се верува дека е божјо растение. Затоа, според народното верување, денес во садот треба да ставите малку босилек и да го послужите на семејството. Се верува дека на тој начин Света Богородица штити од злото.
Се верува дека Богородица посебно ја разбира душата на секоја жена, ја разбира нејзината мисла, болка, страдање, желба. Затоа жените и се молат за заштита, среќа, здравје и внатрешен мир.
Празникот Успение на Пресвета Богородица е еден од дванаесетте најголеми христијански празници, посветен на денот кога таа се преселила на небото. Богородица се смета за заштитник на сите христијани и на градот Скопје
Нашиот легендарен никогаш непрепболен Тоше Проески со посебна жар зборуваше за неговиот манастир – манастирската црква во крушевското село Селце, која го носи името „Свето Преображение Господово“.
Денеска се одбележува овој голем празник, а Македонците, иако Тоше не е повеќе меѓу нас, се сеќаваат на него, неговата вера и добрина, и љубовта кон овој свет храм.
Сите граѓани на Крушево помагаа во градбата на манастирскиот комплекс, а голема улога во неговата обнова имаше трагично загинатиот, нашиот, Тоше Проески кој донираше многу средства за негово возобновување и не се срамеше да каже дека и тој помагаше во физичката работа при градбата.
– Овде ми е мирот, и после се знам дека еден ден ќе завршам тука, велеше Тоше.
Свето Преображение“ беше омилено место на Тоше. „Живееше со желбата манастирот да го види готов, со иконостас и фрескоживопис и со алфалтиран пат“, ни раскажа неговата сестра Дора. Во него влегуваше со огромна побожност, ги бакнуваше ѕидовите, знаеше и по еден час да лежи во олтарот, да се моли, вели. Во една пригода и самиот Тоше изјави: „Најголем проблем е непроодниот пат. Пределот е тешко достапен, со обичен автомобил тешко се стигнува, особено ако има дождови.
Има уште многу да се работи внатре. Фреските, иконостасот, конаците за спиење… Горе нема ни вода, ни струја. Се работи на агрегати. Мајсторите мешаат на раце, не може машина да се пушти. Ама, татко ми е во право. Повторно, само со верба во Бога, ќе се заврши и тој проект… Од моментот кога татко ми стапна на тоа место и кога го постави првиот камен со свои раце, но и со моја помош, се случи пресвртница. Почнаа моите успеси, популарноста, финансиската стабилност и јас верувам дека е тоа Божјиот одговор на нашата верба во него. Вербата и среќата прават чуда…“
Речиси идентични размислувања слушнавме и од Дора, која покрај безмерната тага по Тоше, најде време да ги сподели сеќавањата и пред екипата на „Утрински весник“. Во семејниот дом, каде што во приземјето, далеку од јавноста, во една од собите тагуваат родителите Доминика и Никола. Премалени од болка, деновите ги минуваат во солзи и молитви за душата на своето чедо. Силно е чувството дека овде е епицентарот на големиот непребол, кој како концентрични кругови од Крушево ја зафати цела Македонија и се распространи низ Балканот.
Неговите родители, како вистински христијани, го почитуваат крушевскиот обичај за 40-дневно ненапуштање на домот, освен за одење на гробишта. Со намерниците комуницираат зетот Славе и ќерката Дора Ристески. Во горниот дел од куќата, во оној на Тоше, каде што се’ е во знакот на прерано загинатиот миленик. Негови лични предмети, синтисајзерот… Онака како што било кога дента пред несреќата последен пат престојувал во домот. Само атмосферата ни одблиску не е иста. И тоа што покрај многуте фотографии на Тоше горат свеќи. Тагата буквално тежи, но во неа нема трагичен фатализам. Напротив, има едно огромно сведоштво за верата во живиот Бог, една посебна духовност, каква што во животот може да се сретне еднаш, два пати. „Не ја загубив верата во Бога. Напротив, таа сега е зголемена. Како Господ да го спаси од нешто пострашно што ќе му се случеше. Се молам и верувам дека ова е само физичка разделба“, ни објаснува Дора.
Свети Пантелејмон се родил во Никомедија од татко незнабожец, Евсторгиј, и мајка христијанка, Евула. Во младоста ја изучи лекарската вештина. Подоцна поверува во Христа и се крсти. Господ му имаше дадено голема благодат да лечи од секакви болести, не само користејќи ја лекарската вештина, туку и со силна молитва. Така излечи и еден слепец од кого сите лекари веќе беа дигнале раце. А тоа ги побуди истиве, поради нивната завист, да го обвинат пред властите како христијанин.
Свети Пантелејмон беше ставен на маки, а откако стана јасно дека ништо не може да го поколеба во верата во преслаткиот Господ го испратија на губилиште, под некое маслиново дрво. Тој клекна на колена, се помоли на Бога, а потоа му беше отсечена главата. Пострада во 304 година. Чудотворец во текот на животот, тој продолжи да исцелува и преку неговите свети мошти кои се зачуваа.
Доколку планирате да започнете некаков бизнис, утре е вистинскиот ден за тоа. Се верува дека секое работење на Свети Пантелејмон е благословено и ќе ве направи успешни.
Исто така, доколку сте планирале патување, тргнете токму на овој ден.
Свети Пантелејмон бил голем патник, а денес е заштитник на сите оние на кои улицата им е втор дом.
Доколку на овој ден во црква се сретнат две непознати лица кои денешниот ден го слават како куќна слава, веднаш треба да си честитаат и прегрнат, бидејќи се верува дека се роднини.
Светите маченици Трофим и Теофил и уште тринаесетмина со нив Пострадаа во Ликија во времето на царот Диоклецијан. Бидејќи никако не сакаа да се одречат од Христа ниту да им принесуваат жртви на идолите, беа ставени на разновидни маки: ги тепаа со камења, ги стружеа со остро железо, им ги прекршија колената и најпосле толку измачени и повеќе мртви отколку живи ги фрлија во оган. Силата Божја ги зачува неповредени од огнот. Тогаш ги извадија и ги убија со меч. Но Господ ги прослави и на земјата и во Своето небесно царство. Чесно пострадаа во Ликија во 308 година.
Светиот свештеномаченик Аполинариј, епископ Равенски Ученик на Светиот апостол Петар, родум од градот Антиохија. Свети Петар го зеде со себе од Антиохија во Рим и во Рим го ракоположи за епископ на Равена. Кога дојде во овој град, Аполинариј влезе во домот на некој војник Иринеј, на когошто му го исцели синот од слепило и со тоа целиот тој дом го обрати кон вера во Христа. Исто така ја исцели од некоја мака и жената на равенскиот военоначалник, па го крсти и неговиот дом. Според желбата на овој военоначалник Аполинариј остана да пребива во неговиот дом. Тука направи и една домашна црква. И престојуваше во тој дом дванаесет години, проповедајќи го Евангелието и крштевајќи неверни. Во повеќе наврати беше луто мачен од незнабожечките старешини, но сесилната Божја десница го поддржуваше и го спасуваше. Најпосле беше осуден на прогонство во Илирик (на Блаканот). Коработ со којшто патуваа се разби од буре и потона, а од сите патници се спаси само Аполинариј со двајцата војници и со своите клирици. Бидејќи чудесно спасени, војниците поверуваа во силата на Аполинариевиот Бог и се крстија.
Тогаш Аполинариј тргна да го проповеда Евангелието по целиот Балкан, спуштајќи се до Дунав. Потоа се упати во Тракија, каде што под истиот голем притисок го ширеше Господовото Евангелие. После три години работа на Балканот беше протеран назад во Италија. Тој дојде во Равена, каде што верните необично му се израдуваа. Кога слушнаа за ова, незнабожните старешини му пишаа на царот Веспазијан за Аполинариј како за маѓесник, па го прашаа дали да го предадат на смрт непријателот на нивните богови. На тоа царот одговори дека не треба да го убиваат, туку само да му побараат да им принесе жртва на нивните богови или да го протераат од градот, зашто вели: „Не прилега да му се одмаздуваме некому за боговите, бидејќи тие самите можат да им се одмаздат на своите непријатели ако се прогневат.“ Но и покрај оваа царска наредба незнабожците удрија на Аполинариј и го избодија со ножеви. Овој Божји слуга издивна од тешки рани, коишто го прославија во Царството Божјо. Моштите на Свети Аполинариј почиваат во Равена, во црквата што му е посветена.
На 2 август Православната црква и нејзините верници слават голем празник и црвено писмо во календарот, празникот Свети Илија.
За Свети Илија се вели дека е непоколеблив светец затоа што со својот гром со гори секој грешник без можност за помирување за гревот.
Илија е роден во Тесвит, Израел, во 9 век п.н.е. (816). Поради местото каде што се роди, го нарекоа Илија Тесвичанин. Според легендата, кога се родил Илија, неговиот татко Сабах ги видел ангелите Божји околу детето, додека го завиткале детето во оган и му дале пламен да јаде. Тоа било предвидување на огнениот карактер на Илија и неговата огнена моќ дадена од Бог.
Целата младост ја поминал во молитва, честопати се повлекувал во пустината, за да медитира во тишина и да се моли. Свети Илија Громовникот, како што тој се уште го нарекуваат луѓето, паѓа во најсувото и најтоплото време од годината, и вообичаено е да не работиме на терен на неговиот празник, за да не го навлечеме гневот на светецот.
Една стара народна поговорка вели: „Од Свети Илија, сонцето е на сите километри“, што значи дека од денес времето се менува и дека останува многу малку од летото. Според традицијата, обичаите диктираат да јадете мед на Свети Илија за да бидете здрави, а мајките мора да ги намачкаат образите на своите деца со мед, така што децата ќе бидат здрави и среќни во текот на целата година.
Се верува дека Свети Илија се вознел на небото во пламени коли, така што таа сцена е прикажана на празникот Илиндански икони.
Според календарот на МПЦ утре е Св. пророк Илија-Илинден, кој има посебно значење за Македонците, бидејќи се слави и како верски и како национален празник, Ден на Републиката.
Свети Илија беше Евреин. Живееше далеку пред Христа. Потекнуваше од градот Тесвит, по што и беше наречен Тесвиќанец. Кога се роди, околу него татко му виде Божји ангели како го повиваат во оган и го хранат со пламен, што укажуваше на неговата подоцнежна пророчка служба.
Младоста ја помина во постојано богомислие и во молитва, честопати повлекувајќи се на пусти места. Прорече многу настани и направи голем број чуда со силата Божја, што беше во него.
Пред крајот на неговиот земен живот го избра за свој наследник пророкот Елисеј, а потоа се вознесе на небото во огнена кочија. Се јави пак при Христовото преображение, а ќе се појави и пред второто Христово доаѓање.
Свети пророк Илија – пророк кој пали и гаси на небото и на земјата
Во народното верување свети Илија се смета за клучар кој го отклучува или заклучува небото и го пушта или запира дождот, бидејќи се верува дека тој повела со летните грмотевици.
Големиот македонски празник Илинден кој во свеста на македонскиот народ најповеќе асоцира на славното Илинденско востание и на Крушевската Република, сепак, во својата основа го има свети Илија, лик од христијанската религија кој има значајно место и во народните верувања.
Пророкот Илија живеел околу 900 години пред Исус Христос (поточно е роден во 816 година пред Христа) во местото Тесвит, поради што во Библијата се среќава како Тесвиќанин. Кога се родил Илија татко му Савах видел необичен знак, околу детето имало многу Божји ангели гои го повивале со оган и му давале пламен да јаде. Ова видение таткото го раскажал на свештениците, а еден од нив му рекол да не се плаши зашто детето ќе биде под Божја заштита, зборот ќе му биде силен како оган, животот ќе му биде посветен на Господа и ќе суди со меч и со оган. Името Илија значи крепост Господова. Целата младост Илија ја минал во молитви, често повлекувајќи се во пустина за да може во тишина да се моли и да размилсува.
Во тоа време еврејските цареви се откажале од Божјите дарови и им се приближиле на идолските богови. Најдалеку во тоа отишол царот Ахав со неговата пакосна жена Језавела кои на богот Вал му изградиле храм и го терале народот да му се моли, откако ги позатвориле или истепале Божјите пророци и сите оние што му биле верни на Господа. Тогај кај царот дошол Илија којшто му соопштил дека поради неговите гревови ќе страда целиот народ. „Во овие години нема да има роса, ниту дожд, освен според мојот збор“.(3 Цар, 17/1).
Наместо да се покајат, Ахав и жена му сакале да го убијат Илија, но Господ го спасил и го испратил кај потокот Хорат спроти Јордан. „…од тој поток ќе пиеш, а на гавраните сум им заповедал да те хранат таму“. (3 Цар, 17/4) Така и се случило, но кога настанала голема суша поради што и потокот пресушил Господ го пратил Илија во сарепта Сидонска кај една жена вдовица што живеела со својот син. Таа била многу сиромашка и кога Илија пристигнал кај неа имала само „грст брашно во ношвите и малку масло во масларникот“, но со негова молитва тоа никогаш не се завршило. Кога по извесно време починал синот на вдовицата Илија се помолил на Господа и тој воскреснал.
По Божја промисла се вратил кај царот Ахав и му предложил да ги собере сите жреци од храмот на Вал и да ги изведе на ридот да се молат за дожд. На ридот се собрал и многу народ, а Илија им рекол најпрвин да направат жртвеник и да се молат секој на својот Бог и кој ќе им даде оган да го запалат жртвеникот во него да веруваат. Жреците со часови го молеле богот Ваал, но без успех. Потоа Илија зел дванаесет камења „колку што се колената на синовите на Јакова“ и од нив направил жртвеник и убаво го потурил со вода. И уште не ја завршил молитвата кон својот Бог кога од небото паднал оган и го запалил жртвеникот.
„И оган Господов падна и ја изеде сепаленицата и дрвата и камењата и земјата и ја голтна водата што беше во копот. Кога виде тоа сиот народ падна ничкум и рече: Господ е Бог, Господ е Бог“. (3 Цар. 18/38-39).
Потоа биле истепани сите пророци на богот Ваал. Илија се помолил на Господа и по три години и шест месеци откако земјата испукала и многу луѓе изумреле, повторно паднал спасоносниот дожд. Но поради убиството на лажните пророци Илија пак морал да бега пред бесот на царицата Језавела и да се крие во Божјата гора Хорив. Оттаму се вратил кај царот Ахав и му прорекол лоша судбина дека кучињата ќе му ја лижат крвта и ќе ја изедат царицата. Тоа и се остварило.
Пред крајот на животот Илија за свој наследник во пророкувањето го одредил Елисеј. Кога дошло времето за тоа, Господ испратил по Илија огнена кочија што ја влечеле пламени коњи. Илија седнал во неа и таа се подигнала кон небото, а тој му ја фрлил својата горна облека на Елисеј, пренесувајќи му ја на тој начин дарбата за пророкување.
И на иконите и фреските свети Илија е претставен во кочија што неколку коњи ја влечат кон небото. Тој му ја пушта од височина својата облека на Елисеј и со тоа му ја предава и моќта да пророкува. Значи пророчкиот дар се пренесува преку облеката. На други претстави во црквите св. Илија е претставен како седи, а до него стои гавран, оној што го хранел во пустината.
Кога Исус се преобразил на ридот Таор (на Преображение), за да им покаже на своите апостоли како ќе воскресне после смртта, за што ги повел и апостолите Петар, Јаков и Јован, тука се појавиле и Мојсие и Илија (кои одамна биле умрени). Тие зборувале со Исус за тоа што ќе се случи по неговата смрт.
Во чест на пророкот Илија Светата христијанска црква го востановила празникот што се празнува на 2 август според новиот, односно на 20 јули според стариот календар.
Бидејќи во народното верување Св. Илија се смета за клучар кој го отклучува или заклучува небото и го пушта или запира дождот, бидејќи се верува дека тој повела со летните грмотевици, очигледно е дека врз св. Илија се пренесени многу елементи на врховниот пагански бог на Словените, громовникот Перун.
Народни верувања за Св. Илија
Останало забележано во записите на Марко Цепенков дека „во летно време кога да биет ровја, св. Илија трчал со кочијата по облаци, за да ја втаса ламјата и штотуку да ја втасал ќе врлел со еден камен морски и одошто силно ќе удрел со камчето, огон силен излегувало и кај ќе удрело ќе расипело и ќе убиело. Ламјата од страв кај ќе и се вдаит, тамо ќе се скриет, за да не ја убиет. Тешко му кај ќе се скриет.“ И во Кумановско Свети Илија се држи како празник и не се работи од страв да не бијат громови по полето, луѓето и стоката и сл.
Ефтим Спространов меѓу другите записи на обичаи од Охрид запишал и верување дека ако грми на Свети Илија, оревите ќе бидат шупливи. Во пролет и во лето кога има грмежи свети Илија се шета по небото со златна кола и ја бара ламјата за да ја убие. Таа оди да ги пасе житата, а тој штом ќе ја забележи, фрла по неа со огнени стрели. Е. Спространов забележал дека Св. Илија е празник на кожуварите.
И Кузман Шапкарев кој објавил богати записи на многу македонски обичаи и верувања забележал дека на 20 јули (стар стил) на споменот на пророк Илија празнуваат еснафите: кожуварите, самарџиите и ѓерамидџиите како што и на чевларите празникот им е на Св. Спиридон, а пак на корабџиите Св. Никола, како претседател и покровител на речните еснафи. Од нив двата први т.е. кожуварскиот и самарџискиот за време на празникот на Св. Илија до неодамна даваа општа гозба (угостување) на своите момоци, работници во еснафот на кој ден сите заедно, мајстори и калфи се гоштеваа на една или неколку софри на некое место за веселење, надвор од градот и се веселеа.
Тие два еснафи принесуваа во црква восочни свеќи – ламбада и пет леба како што се принесува и на секоја служба. Последниот тоа не го прави. За него велат за да го умилостивел светецот та да не врне преку летото, за да можат ѓерамидџиите без пречки да работат погребувал живо магаре за жртва. Но, тоа во наше време не е вистина дека го правеле, вистина е само дека вечерта спроти празникот прават тркала од неисушени ѓерамиди како симбол на колата врз која пророкот се возел по воздух и од која грмело и пуштал дожд во кого веруваат како Бог Грмник. К. Шапкарев, исто така го забележал и верувањето дека ако на Илинден загрми таа година оревите ќе бидат шупливи.
Во Гевгелиско се сметало дека Св. Илија е сред лето. Исто така овој ден се сметал за тежок празник и тогаш никој не работел зашто тој бил „аталија – може да те млсне и тресне“.
Народот верувал дека св. Илија секогаш држи во раката некој буздоган и со него ја брка ламјата, а кога го фрла буздоганот, тогаш треска, удира гром. Народот верувал и тоа дека и св. Илија како и св. Андон може да лекува некои болести поради што многумина ги земале од црквата иконите на св. Илија и ги држеле кај болниот. Исто така и му ветувале нешто за болниот да оздрави. Во Дојран се одржувала црковна служба и панаѓур коишто траеле два дена, а болните ноќта спиеле под иконата на св. Илија.
Роден е во Јерусалим, од татко христијанин и незнабожна мајка. Името најпрво му беше Неаниј. По смртта на таткото, мајката го воспита синот сосема во духот на римското идолопоклонство.
Кога Неаниј порасна, го виде еднаш царот Диоклецијан и толку го засака, што го зеде кај себе во дворецот на војничка служба. А кога овој злочестив цар почна да ги гони христијаните, го одреди Неаниј да оди со еден одред војска во Александрија за во неа да ги сотре христијаните. По патот на Неаниј му се случи нешто слично како на Савле. Во третиот час од ноќта стана голем земјотрес, при што му се јави Господ и се слушна глас: „Неаниј, каде одиш и на кого стануваш?“
Во голем страв Неаниј запраша: „Кој си ти, Господи? Не можам да те познаам.“ Во тој миг во воздухот се јави пресветол крст, како од кристал, и од крстот дојде глас: „Јас Сум Исус, распнатиот Син Божји“. И уште Господ му рече: „Со знакот што го виде победувај ги непријателите свои и мирот Мој ќе биде со тебе.“ Тој настан потполно го смени и го преврте животот на војводата Неаниј.
Тој даде да му се направи онаков крст и место да појде против христијаните тргна на Агарјаните коишто тогаш удираа на Јерусалим. Како победник влезе во Јерусалим и ѝ објави на мајка си дека е христијанин. Изведен пред судијата ги симна и ги фрли од себе појасот и мечот војводски за да покаже дека е војник само на Царот Христос. После големи мачења беше фрлен во затвор, а таму повторно му се јави Христос и го крсти и му го даде името Прокопиј.
Еден ден му дојдоа на затворскиот прозорец дванаесет жени и му рекоа: „И ние сме слугинки Христови.“ Обвинети за ова, беа фрлени во истиот затвор, па свети Прокопиј ги поучуваше во верата Христова, а особено за да го примат венецот на мачеништвото. Затоа во чинот на брачното венчавање, покрај боговенчаниот цар Константин и царицата Елена, се спомнува и свети Прокопиј. Оние дванаесет жени потоа беа подложени на страшни маки.
Гледајќи ја нивната храброст и маките што ги трпат, мајката на свети Прокопиј и самата поверува во Христа, па сите тринаесет беа погубени заедно. Кога беше изведен на губилиштето, светителот ги подигна рацете кон исток и Му се помоли на Бога за сите бедни и неволни, сиромашни и вдовици, а особено за Светата Црква, да порасне и да се спростре насекаде и Православието да свети до кончанието на светот.
И од небото му беше јавено дека молитвата му е услишена. Потоа радосно ја положи главата под мечот и појде кај својот Господ. Свети Прокопиј пострада чесно во Кесарија Палестинска, на 8 јули 303 година.
Во времето на христоборните цареви Диоклецијан и Максимијан, во Анадолија живееја две побожни стари души, Доротеј и Евсевија. Беа побожни христијани, богати, но бездетни. Со непрестајна молитва испросија од Бога едно чедо, оваа света Недела. Таа од детството Му се посвети себеси на Бога, воздржувајќи се од сè што прават разузданите деца.
Кога порасна, прекрасна во телото и во душата, навалија многубројни просци, но таа сите ги одбиваше, велејќи дека е вереница на Господ Христос и дека ништо не сака, освен да умре како девојка. Еден од одбиените ги обвини Недела и нејзините родители како христијани пред царот Диоклецијан.
Царот нареди и нејзините родители прво ги мачеа, а потоа ги протераа во градот Мелитина, каде што кончанието им беше во маки за Христа. Света Недела пак, му ја испрати Диоклецијан на Максимијан да ја суди. Бидејќи ја потврди својата вера во Христа пред Максимијан, тој нареди и ја тепаа со воловски жили. Потоа царот им ја предаде на војводите, прво на Иларион, а откако тој умре на Аполониј.
Овие ја мачеа ѕверски на сите можни начини, но сè им беше залудно. Додека света Недела лежеше во рани во затворот, ѝ се јави Господ Христос и ја исцели и ѝ рече: „Недело, не плаши се од маките, Мојата благодат е со тебе“. Христовата благодат навистина ја спаси оваа маченичка и од оган и од ѕверови, со што нејзините судии мислеа со сигурност да ја умртват. Многумина незнабожци, гледајќи го нејзиното чудесно спасение од толку смрти, поверуваа во Христа. Но сите беа заклани.
Света Недела му рече на Аполониј: „На ниеден начин нема да ме одвратиш од мојата вера. Ако ме фрлиш во оган, ги имам Тројцата младенци; ако ме фрлиш на ѕверовите, го имам за пример Даниил; ако ме фрлиш во морето, пример ми е пророкот Јона; ако ме предадеш на меч, ќе се сетам на Чесниот Претеча. За мене живот е да умрам за Христа.“ Тогаш Аполониј нареди да ја убијат со меч.
Недела клекна на колена, ги подигна рацете кон небото и Му се помоли на Бога да ја помилува и да ги спаси сите што ќе го слават нејзиниот спомен, а нејзината душа да ја упокои заедно со душите на нејзините родители. Кога ја заврши молитвата Му ја предаде душата на Бога, пред да се спушти мечот врз нејзината Света глава. Чесно пострада и се пресели во Небесното Царство во 289 година, во Никомидија.
